شبکه ملی اطلاعات به هیچ وجه نباید جایگزین اینترنت شود

مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به وجود انحصار در شبکه دسترسی اینترنت، کم بودن کشش تقاضای اینترنت را ناشی از قیمت بالا و کیفیت پایین دانست و ۶ دلیل برای آن ارائه کرد.
به گزارش ایتنا رضا باقری اصل در گفت‌وگو با فارس در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین مشکل فعلی اینترنت در ایران را چه می‌بینید و چه راهکاری برای آن دارید، اظهار داشت: مشکلات فعلی اینترنت در کشور، از چند حیث قابل بررسی است.

مشکلات فعلی اینترنت از دو منظر «زیرساخت و شبکه دسترسی» و «محتوا»مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی افزود: بحث نخست زیرساخت و شبکه دسترسی و بحث دوم، بحث محتوایی است که این دو حوزه باید از هم تفکیک شوند.
وی ادامه داد: در حوزه زیرساخت و شبکه دسترسی، به واسطه اینکه سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه، در آغاز کار بوده است و به غیر سرمایه‌گذاری های انجام شده از سوی شرکت دولتی ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران، دولت سرمایه‌گذاری آنچنانی در این حوزه انجام نداده، هم اکنون ضعف‌هایی داریم.
باقری اصل تصریح کرد: از جمله اینکه بر اساس بند الف ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم، دولت مکلف به ایجاد شبکه ملی اطلاعات شده است که این شبکه، یکی از شبکه های زیرساختی اصلی ما است که بر اساس آن، زیرساخت شبکه دسترسی فراهم می‌شود.

مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی افزود: اساسا در کنار راه‌اندازی شبکه زیرساخت باید مراکز داده‌ای داشته باشیم که اطلاعات تولید شده در داخل کشور، بدون نیاز به خارج شدن از کشور داشته باشیم.
وی ادامه داد: بر این منوال، هنوز شبکه زیرساخت کشور در لایه خدمت دهی به شبکه دسترسی، کامل نشده و باید در فرصتی که تا پایان برنامه پنجم باقی مانده، این شبکه دسترسی را تکمیل کنیم که متاسفانه یک سال از برنامه پنجم سپری شده اما هنوز اقدام اساسی در این زمینه انجام نشده است.

باقری اصل گفت: بحث دوم، بحث شبکه دسترسی است. بر اساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در اصل ۴۴ قانون اساسی و قانون اجرایی مربوطه، شبکه دسترسی باید توسط بخش غیردولتی مدیریت و اداره شود و در نهایت در صورت لزوم نیز دولت می‌تواند تا ۲۰ درصد، سهم داشته باشد.
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بر این منوال، در قانون برنامه پنجم، نیز این نکته قید شده که همراه با توسعه شبکه زیرساخت (شبکه ملی اطلاعات) توسط دولت، باید دسترسی پرسرعت به این شبکه برای ۶۰ درصد خانوارها و تمامی کسب و کارها توسط بخش غیر دولتی مهیا شود.

انحصار شرکت مخابرات ایران در شبکه دسترسی اینترنت
وی اظهار داشت: یکی از مشکلات اساسی که در این حوزه با آن روبرو هستیم، انحصار در شبکه دسترسی است که انحصار شرکت مخابرات ایران را در این حوزه پررنگ می‌بینیم.
وی ادامه داد: در کنار آن، بازیگران دیگر این عرصه نظیر شرکت‌های ندا ( شرکت های ارائه دهنده اینترنت پر سرعت) و اپراتورهای وایمکس در فرصت برابر با شرکت مخابرات ایران، قرار ندارند.
باقری اصل تصریح کرد: یکی از معضلات دیگر در شبکه دسترسی، موضوع عرضه و تقاضا است؛ اگر بتوانیم مشکلات انحصار، کیفیت خطوط و تعامل بین شرکت‌های رقیب را بر طرف کنیم، موضوع دیگری که مطرح می شود، قیمت است.

قیمت بالا و کیفیت پایین، دلیل کم بودن کشش تقاضای اینترنت در ایران
مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: به عبارت دیگر، جدا از اینکه کیفیت و سرعت اینترنت در ایران پایین است، اساسا نرخ اینترنت در کشور ما بالا است؛ یعنی در مقایسه با سایر کشورهای جهان، پهنای باندی که هم اکنون با آن ارائه خدمات می‌کنیم، از نظر قیمت در رتبه بسیار پایینی قرار دارد.
وی افزود: پهنای باند ما، با دیگر کشورها قابل قیاس نیست و این کشورها نیز تنها کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نیستند؛ بلکه هم سنخ کشور ما هستند که پهنای باند را ابزار توسعه خود قرار داده‌اند.
وی ادامه داد: بنا براین از نظر پهنای باند و قیمت اینترنت، کشش تقاضا به واسطه

” در حوزه زیرساخت و شبکه دسترسی، به واسطه اینکه سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه، در آغاز کار بوده است و به غیر سرمایه‌گذاری های انجام شده از سوی شرکت دولتی ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران، دولت سرمایه‌گذاری آنچنانی در این حوزه انجام نداده، هم اکنون ضعف‌هایی داریم. “

قیمت‌های بالا و کیفیت پایین، کم است.

۶ دلیل برای اینترنت بی کیفیت و گرانخبرنگار فارس پرسید: بنا بر این از نظر شما چرا کیفیت پایین اینترنت در کشور اتفاق افتاده است؟
مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این خصوص، گفت: به اعتقاد من، یکی از دلایل کیفیت پایین اینترنت در ایران، نحوه تقسیم بازار است؛ ضمن اینکه دلایل دیگری از جمله عدم وجود ارتباطات بین الملل از مسیرهای قابل اتکا و دارای پشتیبان، مشکلات خرید و تولید تجهیزات زیرساختی، عدم نظارت موثر رگولاتوری بر بازار، اختلافات رگولاتوری و شورای رقابت و اهتمام دولت در کسب سود از حوزه اینترنت به جای سرمایه گذاری در آن، از دیگر دلایل مشکلات فعلی اینترنت در کشور هستند. 

تاثیر شبکه ملی اطلاعات بر افزایش کیفیت و کاهش قیمت
خبرنگار فارس پرسید: با توجه به این شرایط چه کاری باید انجام شود؟
باقری اصل در این خصوص، گفت: باید با رقابتی‌تر کردن بازار و فرمول‌هایی که در نظام‌های اقتصادی موجود است، قیمت اینترنت را در کشور کاهش دهیم.
مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: بخشی از قیمت، به شبکه ملی اطلاعات مربوط است؛ زیرا زمانی که اطلاعات در کشور تولید شود و تقاضای اطلاعات درون کشور باشد، می‌توان کیفیت اینترنت را افزایش و قیمت را کاهش داد.

خرد بودن بازار، بخشی از دلایل گرانی اینترنت
باقری اصل ادامه داد: بخش دیگر قیمت، به بازیگران این حوزه مربوط می شود؛ یکی از معضلات این حوزه این است که بازار، بسیار خرد شده است و در این حوزه، به جز شرکت مخابرات ایران، اپراتورهای بزرگ را در سطح ملی کم رنگ داریم.
وی اظهار داشت: به غیر از شرکت مخابرات ایران که انحصار کامل در شبکه دسترسی دارد، در باقی موارد، بازار چندان اقتصادی تقسیم نشده است.
باقری اصل توضیح داد: برای مثال تعداد ISPهای موجود در کشور بسیار زیاد است؛ در حالی که می‌توان با مدل‌های همکاری تعداد را کمتر کرد تا هزینه سرباری که از کاربران اخذ می‌شود، کاهش پیدا کند.

ترغیب فعالان خرد به همکاری با رقبا، با افزایش صرفه اقتصادی طرفین
خبرنگار فارس پرسید: خرد شدن بازار، بر اساس نوع پروانه‌های صادره طی سال‌های گذشته است، با پروانه‌ها و مجوزهایی که در گذشته بدون وجود نقشه راهبردی، صادر شده‌اند، چه می‌توان کرد؟
وی در این خصوص، تاکید کرد: اگر قانون جامع ارتباطات باشد، بر اساس آن قانون می‌توان، تکلیف و حداقل‌هایی را برای دارندگان پروانه تعریف کرد، به گونه‌ای همکاری با رقبا برایشان صرفه اقتصادی بیشتری داشته باشد.
باقری اصل تصریح کرد: سیاست‌های تشویقی باید به سمتی سوق پیدا کند که شرکت‌های بزرگ فرصت ایجاد یابند تا بتوانند روی اینترنت خدمات ارزش افزوده بدهند.

نحوه توزیع اینترنت، دلیل دیگر کاهش کیفیت و افزایش قیمت
مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: از دیگر چالش‌های این بخش، تعرفه خدمات پهنای باند بین‌الملل، تعرفه شبکه انتقال زیرساخت، تعرفه شبکه انتقال مخابرات و خدمات متقابل شبکه دسترسی و شبکه زیرساخت است؛ به گفته ارائه دهندگان خدمات اینترنت، قیمت اینترنتی که به دست آنها می‌رسد قیمت بسیار بالایی است و به این دلیل، در رقابت‌های جهانی هزینه تمام شده این کالا در کشور افزایش می‌یابد.
باقری اصل افزود: تمام این چالش‌ها باید در یک مدل سیستماتیک بررسی شود و نمی‌توان انتظار داشت که با حل یکی از این مشکلات، مشکل اینترنت در کشور برطرف شود.
وی تاکید کرد: بنا بر این در شبکه دسترسی، نحوه توزیع اینترنت در کشور، از جمله مسائلی است که باعث پایین آمدن کیفیت و افزایش قیمت اینترنت در کشور شده است.

نبود قرارداد سطح خدمت (SLA)، عامل دیگر گلایه از کیفیت اینترنتوی افزود: البته بر اساس قانون برنامه پنجم، ارائه خدمات دسترسی باید مبتنی بر قرارداد سطح خدمت (SLA) باشد که متاسفانه هنوز این روابط برقرار نیست؛ بعضا گفته می شود که توزیع کنندگان، ضوابط را رعایت نمی کنند و به واسطه اینکه از یک خط بیش از حد مجاز، اشتراک گرفته می شود، کیفیت اینترنت کاهش می‌یابد.

تاثیر محتوی در مشکلات اینترنت، کمتر از مسائل فنی نیستمدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: آخرین بحث از مشکل اینترنت در کشور، بحث محتوا است که اهمیت آن اگر بیش از مسایل فنی نباشد، کمتر از آن نیست.
باقری اصل گفت: در ایران، توسعه اینترنت با توسعه محتوی همگام نبوده است؛ پایه و اساس اینترنت بر مشارکت و فعالیت کاربران است و این کاربران هستند که محتوی (ارزش افزوده) تولید می‌کنند و این محتوی را در اینترنت با هم تبادل می‌کنند.
وی افزود: ایران در حوزه تولید محتوی

” قرار بود لایحه جامع ارتباطات از سال نخست برنامه پنج ساله چهارم توسعه، به مجلس آورده شود که امروز با گذشت نزدیک به ۷ سال، کماکان خبری از این لایحه نیست. “

نگاه توسعه یافته‌ای نداشته و نتوانسته‌ایم از منابع غنی ایرانی و اسلامی خود به خوبی استفاده کنیم.

محتوای چندانی برای استفاده در اینترنت عرضه نکردیموی توضیح داد: در مثالی ساده، پیدایش اینترنت در جهان، از اتصال چند دانشگاه به یکدیگر حاصل شده؛ اما در ایران آغاز به کار اینترنت، به جای به اشتراک گذاری اطلاعات موجود یا تولید اطلاعات، اتصال به شبکه تولید اطلاعات جهانی اینترنت بوده است.
باقری اصل گفت: از نظر محتوا، خوب محتوی تولید نکرده‌ایم؛ در کنار آن، محتوای موجود در اینترنت دارای فرصت‌ها و تهدیدهایی است که متاسفانه در سال‌های اخیر به خاطر کم‌کاری خودمان نتوانسته‌ایم از این فرصت‌ها استفاده کنیم و این تهدیدها، پررنگ‌تر شده‌اند.

وی ادامه داد: حتی گاهی برای مدیریت این تهدیدات واقعی، مجبور شده ایم چشم روی فرصت ها و محتوای سالم اینترنت ببندیم؛ از سوی دیگر بخش عمده محتوی الکترونیکی، کاربرد های کسب و کار الکترونیک است، (مانند تجارت و بانکداری الکترونیک) که در حال حاضر در این زمینه‌ها، اقدامات قابل توجهی انجام شده، اما جای کار بسیاری دارد تا بتوانیم سهم قابل توجهی را به این موضوعات اختصاص دهیم.

رقابتی کردن بازار شبکه دسترسی، نخستین راه حل
خبرنگار فارس پرسید: چه راه کاری را برای بهبود وضعیت فعلی پیشنهاد می کنید؟
باقری اصل در این خصوص، گفت: در گام نخست، باید بازار ارائه خدمات دسترسی را رقابتی و نظام‌مند کنیم.
مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: این موضوع یکی از ضعف‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت بوده است؛ زیرا قرار بود لایحه جامع ارتباطات از سال نخست برنامه پنج ساله چهارم توسعه، به مجلس آورده شود که امروز با گذشت نزدیک به ۷ سال، کماکان خبری از این لایحه نیست.
باقری اصل تصریح کرد: لایحه جامع ارتباطات، می توانست ضوابط و مقررات مربوط به این حوزه را ارائه کند.
وی افزود: در گام دوم، باید بتوانیم همپای نظام‌مند کردن شبکه دسترسی، شبکه ملی اطلاعات(زیرساخت) را ارتقا دهیم که برای این منظور دولت می تواند علاوه بر استفاده از توانمندی بخش غیردولتی، سرمایه‌گذاری لازم را انجام دهد.

وی تاکید کرد: در این میان، نکته قابل توجه این است که تاکنون میزان سرمایه‌گذاری از منابع عمومی در شبکه زیرساختی کشور بسیار کم بوده است؛ در حالی که در سایر بخش‌ها(مانند راه، سد و...) عملا چندین ده برابر حوزه ارتباطات الکترونیکی سرمایه‌گذاری انجام شده است و بنا براین، دولت باید در بودجه و تخصیص اعتبارات به این حوزه، توجه بیشتری داشته باشد تا بند الف ماده ۴۶قانون برنامه پنجم، محقق شود.
باقری اصل ادامه داد: به واقع نیز معلوم نیست اگر از محل ودایع مردم در مخابرات سرمایه لازم برای توسعه این بخش صورت نمی گرفت با میزان سرمایه گذاری دولت از ابتدا تاکنون وضعیت ارتباطات کشور چگونه بود.

تولید محتوی بومی از طریق مشارکت و تعامل سالم کاربران
خبرنگار فارس پرسید: به گفته شما، تولید محتوی بومی، از نیاز به دسترسی غیرضروری به اطلاعات خارجی و دسترسی غیرضروری به پهنای باند بین‌الملل می‌کاهد و به این ترتیب در کاهش قیمت و افزایش کیفیت اینترنت، تاثیرگذار خواهد بود؛ برای بهبود محتوی چه راهکاری دارید؟
مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در خصوص راهکار توسعه محتوی، اظهار داشت: برای مدیریت تهدیدها، باید فرصت‌ها را پررنگ‌تر کنیم.
وی تصریح کرد: توسعه محتوی با مشارکت فعال تمام کاربران شکل می‌گیرد و اگر محتوی موجود در کشور را به صورت دیجیتالی در شبکه قرار دهیم و راهکارهای نوآورانه برای مشارکت و تعامل سالم کاربران ایجاد کنیم، پاسخگوی بسیاری از نیازهای اطلاعاتی خواهد شد.

شبکه ملی اطلاعات باید مکمل اینترنت باشد نه جایگزین آن
وی افزود: البته این به مفهوم عدم نیاز به دسترسی به منابع اطلاعاتی و محتوی سالم تولیدی توسط کاربران غیرداخلی نیست؛ یعنی شبکه ملی اطلاعات به هیچ وجه جایگزین اینترنت نمی‌تواند باشد، بلکه در کنار آن می‌تواند ارزش افزوده بیشتری را برای کاربران فراهم کند.
باقری اصل یادآور شد: البته در حوزه قوانین و مقررات محتوی(مانند مالکیت معنوی) ضعف‌هایی در کشور وجود دارد که باید ضمن تدوین قوانین ارتباطات و مالکیت معنوی در فضای سایبر، قوانین ویژه حمایت از داده‌ها را نیز تدوین کنیم؛ زیرا حریم خصوصی افراد به دلیل فقدان این قانون در معرض آسیب جدی است.