اگر موضوع مطالعه شما سیستمهای اطلاعات است، سیستمهای اطلاعات را تحلیل و طراحی میکنید یا قصد دارید سیستم اطلاعات مناسبی برای سازمان خود خریداری کنید یا سفارش تهیه آن را بدهید، داشتن یک دید سیستماتیک از انواع مختلف سیستمهای اطلاعات، برای درک بهتر حوزه نیازمند سیستم اطلاعات و انتخاب سیستم اطلاعات مناسب خیلی مفید خواهد بود. متأسفانه، هیچ نوعشناسی جامع و در عین حال ساده و قابل فهم از سیستمهای اطلاعات وجود ندارد. هدف این مقاله ارائه یک نوعشناسی از سیستمهای اطلاعات است.
– مقدمه
اگر موضوع مطالعه شما سیستمهای اطلاعات است، سیستمهای اطلاعات را تحلیل و طراحی میکنید یا قصد دارید سیستم اطلاعات مناسبی برای سازمان خود خریداری کنید یا سفارش تهیه آن را بدهید، داشتن یک دید سیستماتیک از انواع مختلف سیستمهای اطلاعات، برای درک بهتر حوزه نیازمند سیستم اطلاعات و انتخاب سیستم اطلاعات مناسب خیلی مفید خواهد بود. متأسفانه، هیچ نوعشناسی جامع و در عین حال ساده و قابل فهم از سیستمهای اطلاعات وجود ندارد. هدف این مقاله ارائه یک نوعشناسی از سیستمهای اطلاعات است.
۲- تعریف سیستم اطلاعات
تعاریف متعددی از سیستم اطلاعات در رشتههایی مانند مدیریت، علوم کامپیوتر، مهندسی نرمافزار، و علوم کتابداری و اطلاع رسانی ارائه شده است. تعریف آمده در واژهنامه انجمن کتابداری آمریکا (یانگ ۱۹۸۳) تعریفی جامع از سیستم های اطلاعات است که در این مقاله استفاده می شود:
«یک سیستم کامل طراحی شده برای تولید، جمعآوری، سازماندهی (پردازش)، ذخیره، بازیابی و اشاعه اطلاعات در یک مؤسسه، سازمان یا هر حوزه تعریف شده دیگر از جامعه».
بر اساس این تعریف، سیستمهای اطلاعات محدود به سازمانها نمیشوند و میتوانند در محدودهای وسیعتر از سازمان، به عنوان مثال یک شهر نیز موضوعیت یابند.
۳- نوعشناسی بنا شده از سیستمهای اطلاعات
در این نوعشناسی، سیستمهای اطلاعات بر اساس وجوه زیر دستهبندی میشوند:
۳-۱- دستهبندی سیستمهای اطلاعات بر اساس پشتیبانی ارائه شده
عموماً سیستمهای اطلاعات به عنوان ابزاری برای پشتیبانیهای زیر توسعه مییابند:
سیستمهای اطلاعات معمولاً یکی از پشتیبانیهای فوق را ارائه میکنند اما ممکن است که یک سیستم اطلاعات خاص بیش از یکی از پشتیبانیهای فوق را ارائه نماید.
۳-۲- دستهبندی سیستمهای اطلاعات بر اساس محتوای اطلاعات
سیستمهای اطلاعات با توجه به محتوای اطلاعات پردازش شده میتوانند در قالب دستههای زیر تفکیک شوند:
۳-۳- دستهبندی سیستمهای اطلاعات بر اساس حوزه
منشأ سیستمهای اطلاعات سازمانها بودهاند اما حوزه عمل آنها به سطوح بینسازمانی و جامعه نیز گسترش یافته است. به خاطر مشخصههای متفاوت این حوزهها، اصول و روشهای متفاوتی هنگام توسعه سیستمهای اطلاعات در این حوزهها باید در نظر گرفته شود. بنابراین در نوعشناسی ارائه شده در اینجا، سطوح زیر در نظر گرفته میشوند:
۳-۴- تقسیمبندی سیستمهای اطلاعات بر اساس روش پیادهسازی
بر اساس رویکردهای توسعه و فناوریهای سیستمهای اطلاعات، پیادهسازی میتواند در وجوه زیر در نظر گرفته شود:
این دستهبندی اگرچه دید سودمندی از پیادهسازی سیستمهای اطلاعات ارائه میکند اما به میزان سه دستهبندی اول اهمیت ندارند زیرا امروزه بیشتر سیستمهای اطلاعات، رسمی، رایانهای، دارای پایگاه اطلاعات، شبکهای، پیوسته و در زمان حقیقی هستند.
۳-۵- نوعشناسی سیستمهای اطلاعات سازمانی
سیستمهای اطلاعات سازمانی شامل چند نوع سیستم اطلاعات متفاوت در حوزه سازمان هستند که تمام آنها وظیفهمحورند. این سیستمهای اطلاعات را میتوان بر اساس موارد زیر دستهبندی کرد:
۳-۵-۱- دستهبندی سیستمهای اطلاعات سازمانی بر اساس سطح سازمانی
نیروی انسانی یک سازمان در حوزه و سطوح متفاوت از عملیات و مسئولیت کار میکنند، عهدهدار وظایف متفاوتی هستند و سیستمهای اطلاعات سازمانی متفاوتی را بکار میگیرند. سطوح سازمانی زیر میتوانند در دستهبندی سیستمهای اطلاعات سازمانی استفاده شوند:
سیستمهای اطلاعات استفاده شده در هر یک از این سطوح، ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارد و قابل استفاده در سطح مربوطه میباشد.
۳-۵-۲- دستهبندی سیستمهای اطلاعات سازمانی بر اساس حوزه وظیفهای
سیستمهای اطلاعات میتوانند در وظایف مختلف یک سازمان بکار گرفته شوند. سیستمهای اطلاعات استفاده شده در هر حوزه وظیفهای دارای مشخصههای مشترکی هستند بطوری که میتوانند بر اساس حوزه وظیفهای دستهبندی شوند. هر سازمان دارای دو حوزه وظیفهای عمده است: صف و ستاد. وظایف صف آنهایی هستند که اهداف اصلی سازمان را تأمین میکنند. وظایف ستاد از وظایف صف پشتیبانی میکنند. حوزههای وظیفهای صف سازمانها متفاوت از یکدیگرند، اما تمام سازمانها دارای نوعی از وظیفه مربوط به حسابداری، مالی، فروش و بازاریابی، و منابع انسانی به عنوان حوزههای وظیفهای ستاد هستند. سیستمهای اطلاعات استفاده شده در هر حوزه ستادی از اصول و فنون مشترکی تبعیت می کنند که از سیستمهای اطلاعات در دیگر حوزهها متفاوتند.
۳-۵-۳- دستهبندی سیستمهای اطلاعات بر اساس فعالیت پشتیبانی شده
بیشتر منابع علمی در خصوص سیستمهای اطلاعات، سیستمهای اطلاعات سازمانی را بر اساس نوع فعالیت مورد پشتیبانی دستهبندی میکنند. موارد زیر انواع کلی سیستمهای اطلاعات هستند که پشتیبانی مشخصی در سازمان ارائه میکنند:
مراجع
- Elgendy, H. 2003.Development and implementation of planning information systems in collaborative spatial planning processes. http://www.ubka.uni-karlsruhe.de/cgi-bin/psview?document=/2003/bau-geo/8&search=/2003/bau-geo/8
- Mentzas, G. 1995. A functional taxonomy of computer based information systems. International Journal of Information Management 14(6) 397-410.
- Young, H. ed. 1983. The ALA Glossary of Library and Information Science. Chicago: American Library Association.
پینوشتها
۱٫ Young
2. Mentzas
3. Elgendy
4. offline
5. online
6. batch processing
7. real-time processing
8. data work
9. knowledge work
10. knowledge worker
11. Transaction Processing Systems (TPS)
12. Management Information Systems (MIS)
13. Executive Information Systems (EIS)
14. Decision Support Systems (DSS)
15. Executive Support Systems (ESS)
16. Expert Systems (ES)
17. Office Automation Systems (OAS)
18. Knowledge Work Systems (KWS)
منبع: مرجع تخصصی مدیریت فناوری اطلاعات